Wyzwiska i groźby karalne – co grozi za obrażanie i zastraszanie?

Czym są wyzwiska i groźby karalne?

Wyzwiska i groźby karalne to niestety coraz częstszy problem we współczesnym świecie, szczególnie w dobie powszechnego dostępu do internetu. Hejt w sieci, czyli agresywne, pełne nienawiści komentarze i wypowiedzi pod adresem innych osób, może nieść za sobą poważne konsekwencje prawne. Sprawcy dopuszczający się gróźb karalnych czy znieważania innych muszą liczyć się z odpowiedzialnością karną za swoje czyny.

Definicja hejtu i jego konsekwencje

Hejt to zjawisko polegające na używaniu w internecie obraźliwego, agresywnego języka w stosunku do innych osób czy grup. Hejterzy umieszczają pełne nienawiści komentarze pod wpisami na forach, portalach społecznościowych czy pod artykułami. Ich celem jest obrażenie, poniżenie, zastrasznie ofiary. Takie zachowanie może się wiązać z odpowiedzialnością karną, gdy wypełnia znamiona przestępstw takich jak zniesławienie, znieważenie czy stalking. W skrajnych przypadkach hejt przybiera formę gróźb karalnych.

Przykłady wyzwisk i groźb karalnych

Wyzwiska i groźby karalne mogą przybierać różne formy. Do najczęstszych należą:

• Wulgarne, obraźliwe określenia pod adresem drugiej osoby, np. wyzywanie od „głupków”, „idiotów”, obelgi na tle rasowym, wyznaniowym itp.
• Groźby pozbawienia życia, uszkodzenia ciała, wyrządzenia szkody, np. grożenie pobiciem, podpaleniem domu.
• Szantaż, zmuszanie do określonego zachowania pod groźbą rozpowszechnienia kompromitujących informacji.
• Nękanie, uporczywe niepokojenie, śledzenie ofiary (stalking).

Sprawcy dopuszczający się takich czynów muszą liczyć się z tym, że ich zachowanie wyczerpuje znamiona przestępstwa i grozi odpowiedzialnością karną przewidzianą w Kodeksie karnym.

Kodeks Karny a wyzwiska i groźby karalne

Polski Kodeks Karny zawiera szereg przepisów, które penalizują stosowanie gróźb i obelg wobec innych osób. Kluczowe artykuły to:

Artykuł 190 KK – Groźby karalne

Art. 190 KK stanowi, że: „Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.

Oznacza to, że sama groźba popełnienia przestępstwa, jeśli jest na tyle poważna, że może realnie przestraszyć ofiarę, już jest karalna. Maksymalna kara to 2 lata więzienia.

Artykuł 190a KK – Stalking

Art. 190a KK wprowadza do polskiego prawa pojęcie stalkingu, czyli uporczywego nękania: „Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”.

Stalking to nie tylko fizyczne śledzenie ofiary, ale też nękanie telefonami, smsami, mailami, śledzenie i komentowanie jej aktywności w internecie. Kluczowe jest, że sprawca robi to uporczywie i wzbudza w ofierze poczucie zagrożenia. Górna granica kary to aż 8 lat pozbawienia wolności.

Artykuł 207 KK – Znęcanie się

Znęcanie się fizyczne lub psychiczne nad osobą najbliższą lub nieporadną ze względu na wiek, stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat (art. 207 § 1 KK). Jeśli sprawca działa ze szczególnym okrucieństwem, dolna granica kary wzrasta do roku, a górna do 10 lat więzienia (art. 207 § 2 KK).

Artykuł 212 KK – Zniesławienie

Przestępstwo zniesławienia polega na pomówieniu innej osoby o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności (art. 212 § 1 KK). Sprawcy grozi grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Jeśli sprawca dopuścił się zniesławienia za pomocą środków masowego komunikowania, górna granica kary wzrasta do 2 lat (art. 212 § 2 KK).

Artykuł 216 KK – Znieważenie

Kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku (art. 216 § 1 KK). Znieważenie najczęściej polega na obraźliwym, wulgarnym zwracaniu się do drugiej osoby, użyciu wobec niej słów powszechnie uznawanych za obelżywe.

Warto pamiętać, że wszystkie wyżej wymienione przestępstwa są ścigane z oskarżenia prywatnego. Oznacza to, że aby sprawca poniósł odpowiedzialność karną, pokrzywdzony musi sam wystąpić z prywatnym aktem oskarżenia do sądu.

Jak reagować na hejt i groźby karalne?

Ofiary internetowego hejtu, gróźb czy stalkingu nie mogą pozostawać bierne. Ważna jest odpowiednia reakcja, zgłoszenie sprawy odpowiednim organom.

Rola rodziców i pedagogów

Szczególnie ważne jest wsparcie i reakcja rodziców oraz nauczycieli, jeśli ofiarą hejtu pada dziecko. Młodzi ludzie często nie radzą sobie z falą nienawiści, nie wiedzą gdzie szukać pomocy. Dlatego tak istotne jest, by dorośli interesowali się tym, co ich dzieci robią w sieci i w porę wychwytywali niepokojące sygnały. Rolą rodziców i pedagogów jest uświadomienie dziecku, że hejt to nie jest jego wina, zapewnienie wsparcia i pomocy w zgłoszeniu sprawy.

Zgłaszanie przestępstw do odpowiednich organów

Jeśli padliśmy ofiarą internetowego hejtu, który przybiera formę gróźb karalnych, stalkingu czy zniesławienia, powinniśmy zawiadomić organy ścigania – policję lub prokuraturę. Ważne, by zabezpieczyć dowody – zrzuty ekranu z obraźliwymi komentarzami, wiadomości z groźbami itp. Tylko zdecydowana reakcja, konsekwentne egzekwowanie prawa może powstrzymać falę nienawiści w internecie.

Statystyki i analiza przestępstw związanych z hejtem

Analiza danych gromadzonych przez Policję pokazuje, że liczba zgłaszanych przestępstw związanych z hejtem znacząco wzrosła w ciągu ostatnich kilkunastu lat.

Wzrost zgłoszeń przestępstw w latach 2000-2017

Jak widać, na przestrzeni lat 2000-2017 nastąpił ogromny, bo aż 3,5-krotny wzrost liczby postępowań wszczynanych w sprawach o przestępstwo z art. 190 KK (groźba karalna). O ile w roku 2000 wszczęto ich 6391, to w 2017 roku było to już 22646. Można to wiązać z coraz powszechniejszym dostępem do internetu i rozwojem mediów społecznościowych, gdzie dochodzi do wielu aktów hejtu i agresji.

Wskaźnik wykrycia przestępstw

Na uwagę zasługuje też wysoki odsetek wykrywanych sprawców tego typu przestępstw – w badanym okresie wynosił on zawsze powyżej 92%, a w 2017 roku osiągnął aż 96,3%. Oznacza to, że sprawcy hejtu i gróźb karalnych muszą liczyć się z bardzo realną odpowiedzialnością karną za swoje czyny. Anonimowość w sieci jest bowiem pozorna, a organy ścigania dysponują narzędziami by namierzyć hejterów.

Podsumowując, wyzwiska, groźby, hejt i inne formy agresji słownej to niestety zmora współczesnych czasów. Nie można jednak godzić się na taki stan rzeczy. Prawo daje narzędzia, by z takimi zachowaniami walczyć, ważna jest też edukacja społeczeństwa i wsparcie dla ofiar. Tylko wspólne, konsekwentne działania mogą doprowadzić do tego, że w internecie będzie mniej hejtu i nienawiści.