Czym są groźby karalne?
Groźby karalne to przestępstwo zdefiniowane w art. 190 Kodeksu karnego. Polega ono na kierowaniu gróźb pozbawienia życia, uszkodzenia ciała, pozbawienia wolności lub wyrządzenia poważnej szkody w celu wywołania u danej osoby uzasadnionej obawy, że groźba zostanie spełniona.
Aby groźba była uznana za karalną, musi wzbudzić u pokrzywdzonej osoby uzasadnioną obawę, że sprawca może ją zrealizować. Ważne są tutaj okoliczności, w jakich padła groźba oraz to, czy sprawca miał realne możliwości jej spełnienia.
Definicja groźby karalnej według Kodeksu karnego
Art. 190 § 1 Kodeksu karnego stanowi, że kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Dla bytu tego przestępstwa nie ma znaczenia, czy sprawca rzeczywiście zamierzał spełnić groźbę. Ważne jest to, czy swoim zachowaniem wywołał u pokrzywdzonego poczucie zagrożenia i czy obawa pokrzywdzonego, że groźba może zostać spełniona, była uzasadniona w danych okolicznościach.
Warunki uznania groźby za karalną
Aby groźbę uznać za karalną w rozumieniu art. 190 k.k., muszą być spełnione następujące warunki:
- Groźba musi być skierowana do innej osoby, niekoniecznie bezpośrednio – może być wysłana SMS-em, mailem lub przekazana przez osobę trzecią.
- Groźba musi zawierać zapowiedź popełnienia przestępstwa na szkodę zagrożonego lub osoby mu najbliższej.
- Groźba musi wzbudzić u zagrożonego uzasadnioną obawę, że będzie spełniona. Ocena, czy obawa była uzasadniona, zależy od okoliczności konkretnej sprawy.
Warto podkreślić, że groźba karalna to przestępstwo powszechne, które może popełnić każdy. Nie ma tutaj znaczenia, czy sprawcą jest osoba bliska, czy obca dla pokrzywdzonego.
Jakie są kary za groźby karalne?
Zgodnie z Kodeksem karnym, za kierowanie gróźb karalnych grozi:
- grzywna,
- kara ograniczenia wolności,
- kara pozbawienia wolności do lat 2.
W praktyce najczęściej orzekana jest kara pozbawienia wolności w zawieszeniu na okres próby. Oznacza to, że skazany nie trafia do więzienia, ale musi przestrzegać określonych warunków w okresie próby, np. powstrzymać się od kontaktów z pokrzywdzonym.
Grzywna za groźby karalne
Grzywna za groźby karalne jest często orzekana w niższych wysokościach, np. 1500 zł, jak w sprawie prowadzonej przez adwokat Agnieszkę Prętczyńską. Sąd bierze pod uwagę sytuację majątkową sprawcy i stara się, aby kara grzywny była odczuwalna, ale nie powodowała jego zubożenia.
Górna granica grzywny za groźby karalne to 1 080 000 zł, choć w praktyce tak wysokie grzywny nie są orzekane. Zwykle ich wysokość nie przekracza kilku-kilkunastu tysięcy złotych.
Pozbawienie wolności za groźby karalne
Sąd może orzec karę bezwzględnego pozbawienia wolności, gdy uzna, że sprawca działał ze szczególną determinacją, groźby miały poważny charakter, a sprawca był już karany za podobne czyny.
Kara pozbawienia wolności za groźby karalne wynosi do 2 lat. W zawieszeniu można orzec karę do roku pozbawienia wolności. Okres próby wynosi od 2 do 5 lat.
Zakaz kontaktowania się z pokrzywdzoną
W przypadku gróźb karalnych sąd często orzeka środki zapobiegawcze, takie jak zakaz kontaktowania się i zbliżania do pokrzywdzonej osoby. Ma to chronić ofiarę przed ponowną wiktymizacją.
Naruszenie takiego zakazu stanowi przestępstwo z art. 244 k.k. zagrożone karą do 3 lat pozbawienia wolności. Policja może wtedy zatrzymać sprawcę.
Odpowiedzialność za groźby karalne
Za groźby karalne odpowiada zarówno osoba, która bezpośrednio kieruje groźby do pokrzywdzonego, jak i ta, która zleca innej osobie przekazanie gróźb lub szantażuje przy pomocy osoby trzeciej.
Sprawca musi mieć świadomość, że wypowiadane przez niego słowa mają charakter groźby i mogą wywołać u adresata uzasadnioną obawę spełnienia.
Rola sądu w sprawach o groźby karalne
Sprawy o groźby karalne rozpoznaje sąd rejonowy właściwy dla miejsca popełnienia tego przestępstwa.
Rolą sądu jest ocena, czy doszło do kierowania gróźb karalnych i czy wzbudziły one u pokrzywdzonego uzasadnioną obawę spełnienia.
Sąd przesłuchuje pokrzywdzonego, świadków oraz sprawcę. Bada też dowody w postaci SMS-ów, e-maili, nagrań rozmów czy opinii biegłych. Musi ustalić, że to oskarżony kierował groźby, miał zamiar przestępczy i że groźby były na tyle poważne by wzbudzić u pokrzywdzonego obawy.
Przykłady wyroków za groźby karalne
Adwokat Agnieszka Prętczyńska z Warszawy uzyskała dla klienta wyrok skazujący go na karę grzywny w wysokości 1500 zł z zakazem kontaktowania się z pokrzywdzoną przez rok. Sąd ocenił, że groźby wzbudziły uzasadnioną obawę pokrzywdzonej, więc wypełnione zostały znamiona czynu zabronionego z art. 190 § 1 k.k.
W innej sprawie Sąd Rejonowy w Gdańsku skazał oskarżonego na 6 miesięcy bezwzględnego pozbawienia wolności za kierowanie gróźb pozbawienia życia. Sprawca już wcześniej był skazany za znęcanie się nad rodziną i groźby karalne.
Zmiany w przepisach dotyczących groźby karalnej
W związku z dużą liczbą tego typu przestępstw i potrzebą zapewnienia większej ochrony ofiarom, od 1 października 2023 r. wchodzą w życie zmiany w Kodeksie karnym dotyczące groźby karalnej.
Zmiany polegają na zaostrzeniu kar za to przestępstwo oraz poszerzeniu katalogu osób chronionych przed groźbami karalnymi.
Nowe przepisy od 1 października 2023
Nowe przepisy przewidują podwyższenie sankcji za groźby karalne. Górna granica kary pozbawienia wolności będzie wynosić 3 lata, a nie jak dotychczas 2 lata.
Ponadto katalog osób najbliższych, których dotyczą groźby, zostanie poszerzony o byłych małżonków, konkubentów, krewnych i powinowatych.
Zaostrzone zostaną też przesłanki stosowania dozoru elektronicznego wobec sprawców, którzy kierowali groźby w warunkach recydywy.
Wpływ zmian na surowość kar
W związku z nowelizacją Kodeksu karnego spodziewane jest zaostrzenie polityki karnej sądów w sprawach o groźby karalne. Więcej sprawców może trafić do więzienia zamiast otrzymać karę w zawieszeniu.
Surowsze kary mają odstraszać potencjalnych sprawców i wzmacniać poczucie bezpieczeństwa osób zagrożonych. Część ekspertów uważa jednak, że samo zaostrzenie kar nie wystarczy – potrzebna jest skuteczna prewencja i szybka reakcja organów ścigania na każdy sygnał o groźbach.
