Odwołanie od wyroku – jak skutecznie złożyć apelację?

Czym jest odwołanie od wyroku?

Odwołanie od wyroku to środek zaskarżenia, który pozwala stronie niezadowolonej z orzeczenia sądu pierwszej instancji ubiegać się o zmianę niekorzystnego rozstrzygnięcia. Wniesienie odwołania skutkuje przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd wyższej instancji. Celem postępowania odwoławczego jest weryfikacja prawidłowości oraz zasadności wydanego orzeczenia.

Definicja i rodzaje odwołań

W polskim systemie prawnym wyróżniamy kilka rodzajów środków odwoławczych, w zależności od rodzaju postępowania oraz stadium, na którym sprawa się znajduje. W postępowaniu cywilnym najczęściej spotykanymi środkami zaskarżenia są apelacja oraz zażalenie. Apelacja przysługuje od wyroków sądu pierwszej instancji, natomiast zażalenie od postanowień i zarządzeń. W sprawach karnych podstawowym środkiem odwoławczym jest również apelacja.

Postępowanie	Środki odwoławcze
Cywilne	Apelacja, zażalenie, skarga kasacyjna
Karne	Apelacja, zażalenie, kasacja

Skarga kasacyjna jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia, który przysługuje od prawomocnych orzeczeń sądu drugiej instancji. Skargę kasacyjną wnosi się do Sądu Najwyższego, gdy w sprawie doszło do naruszenia prawa materialnego lub przepisów postępowania, które miały istotny wpływ na treść orzeczenia.

Kiedy można złożyć odwołanie?

Termin do wniesienia odwołania jest ściśle określony przez przepisy prawa i zależy od rodzaju rozstrzygnięcia oraz trybu postępowania. W postępowaniu cywilnym apelację wnosi się w terminie dwóch tygodni od doręczenia stronie odpisu wyroku z uzasadnieniem. Natomiast zażalenie przysługuje w terminie tygodniowym od doręczenia postanowienia.

W sprawach karnych termin do złożenia apelacji wynosi 14 dni i biegnie od daty ogłoszenia wyroku, a jeżeli ustawa przewiduje doręczenie wyroku, od daty jego doręczenia. Przed upływem terminu strona musi złożyć wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku, aby móc skutecznie wnieść apelację.

Jak złożyć apelację?

Procedura składania apelacji

Apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok, za pośrednictwem sądu pierwszej instancji. Apelacja wymaga sporządzenia w formie pisemnej oraz podpisania przez stronę lub jej pełnomocnika. Musi wskazywać zaskarżone rozstrzygnięcie oraz zawierać wniosek o jego zmianę lub uchylenie, jak również uzasadnienie zarzutów.

W apelacji nie można zgłosić nowych roszczeń ani podnosić nowych faktów i dowodów, które nie były przedmiotem postępowania przed sądem pierwszej instancji. Pozwala jednak na przytaczanie nowych faktów czy dowodów, jeżeli strona nie mogła ich powołać w pierwszej instancji.

W postępowaniu cywilnym apelację rozpoznaje sąd okręgowy lub sąd apelacyjny, zaś w sprawach karnych – sąd okręgowy jako sąd odwoławczy. Od wyroku wydanego przez sąd drugiej instancji przysługuje skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego.

Wymagane dokumenty i uzasadnienie

Apelacja składa się z czterech głównych części:

• Wstępu, w którym wskazuje się sąd, do którego jest kierowana, sygnaturę akt, imiona i nazwiska stron oraz oznaczenie zaskarżonego orzeczenia
• Zarzutów i ich uzasadnienia
• Wniosków apelacyjnych (żądania zmiany lub uchylenia wyroku)
• Podpisu strony lub jej pełnomocnika

Do apelacji należy dołączyć:

• Odpisy apelacji dla każdej ze stron postępowania
• Dowód uiszczenia opłaty sądowej
• Pełnomocnictwo, jeśli apelację wnosi pełnomocnik
• Inne dokumenty wymagane przez przepisy szczególne

Uzasadnienie apelacji powinno wskazywać, w jaki sposób wyrok narusza prawo materialne lub przepisy postępowania oraz jaki wpływ miało to naruszenie na treść orzeczenia. Argumenty prawne i faktyczne trzeba przedstawić w sposób logiczny i przekonujący, odnosząc się do zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego.

Terminy składania apelacji

Terminy do wniesienia apelacji są zawite, co oznacza, że nie podlegają przywróceniu. Ich niedochowanie powoduje odrzucenie środka odwoławczego. W postępowaniu cywilnym termin wynosi:

• Dwa tygodnie od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem (wyrok sądu okręgowego)
• Dwa tygodnie od ogłoszenia sentencji wyroku lub doręczenia stronie uzasadnienia (wyrok sądu apelacyjnego)

Natomiast w postępowaniu karnym:

• 14 dni od daty ogłoszenia wyroku lub doręczenia jego uzasadnienia (wyrok sądu pierwszej instancji)
• 14 dni od doręczenia wyroku z uzasadnieniem (wyrok sądu odwoławczego)

Koszty związane z odwołaniem od wyroku

Opłaty sądowe i inne koszty

Wniesienie apelacji wiąże się z poniesieniem kosztów sądowych, na które składa się opłata podstawowa oraz opłata kancelaryjna. Wysokość opłaty podstawowej jest uzależniona od wartości przedmiotu sporu oraz rodzaju rozstrzygnięcia. Opłatę kancelaryjną pobiera się za żądane przez stronę odpisy, wyciągi i zaświadczenia z akt sprawy.

W przypadku postępowania karnego opłaty sądowe nie występują, natomiast w razie skazania oskarżony zobowiązany jest zwrócić Skarbowi Państwa koszty procesu. Strona może zostać zwolniona od kosztów sądowych w całości lub w części, jeżeli wykaże, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.

Możliwość zwolnienia z kosztów

Osoby znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej mogą ubiegać się o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Wniosek o zwolnienie składa się na piśmie lub ustnie do protokołu w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy. Należy w nim wykazać swoje dochody, posiadane zasoby pieniężne oraz wydatki na swoje utrzymanie. Sąd może przyznać całkowite lub częściowe zwolnienie z kosztów.

Niezależnie od zwolnienia z kosztów sądowych, strona może domagać się ustanowienia dla niej adwokata lub radcy prawnego z urzędu, jeżeli wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika bez uszczerbku dla utrzymania siebie i rodziny. Wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu należy złożyć wraz z wnioskiem o zwolnienie z kosztów lub osobno po uzyskaniu takiego zwolnienia.

Skarga kasacyjna jako środek odwoławczy

Kiedy można złożyć skargę kasacyjną?

Skargę kasacyjną można wnieść od prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji (sądu apelacyjnego lub okręgowego) kończącego postępowanie w sprawie. Przysługuje ona tylko w przypadku, gdy wartość przedmiotu zaskarżenia przewyższa określone ustawowo progi (50 000 zł w postępowaniu cywilnym, 150 000 zł w gospodarczym).

Skarga kasacyjna może być oparta wyłącznie na dwóch podstawach:

• Naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie
• Naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy

Termin do wniesienia skargi kasacyjnej wynosi dwa miesiące od dnia doręczenia stronie orzeczenia z uzasadnieniem. Dla jego zachowania konieczne jest wcześniejsze złożenie wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku.

Procedura składania skargi kasacyjnej

Skargę kasacyjną wnosi się do Sądu Najwyższego za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie. Musi być sporządzona i podpisana przez adwokata lub radcę prawnego (tzw. przymus adwokacko-radcowski). Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów. W razie stwierdzenia bezzasadności skargi oddala ją, w przeciwnym razie uchyla zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania sądowi drugiej instancji.

Skarga podlega opłacie podstawowej w wysokości:

• 50 000 zł – gdy wartość przedmiotu zaskarżenia nie przekracza 1 000 000 zł
• 100 000 zł – w pozostałych sprawach

Od skargi kasacyjnej w sprawach z zakresu prawa pracy pobiera się opłatę podstawową 30 000 zł. Możliwość zwolnienia z kosztów istnieje na analogicznych zasadach jak przy apelacji.

Praktyczne porady dotyczące składania odwołań

Najczęstsze błędy przy składaniu odwołań

Strony skarżące często popełniają błędy, które mogą prowadzić do odrzucenia środka zaskarżenia lub jego oddalenia. Do najczęstszych uchybień należą:

• Wniesienie odwołania po terminie
• Brak formalny apelacji (np. podpisu)
• Nieopłacenie apelacji
• Podnoszenie zarzutów niezgodnych z przepisami
• Powoływanie nowych faktów i dowodów wbrew regułom
• Ogólnikowość lub sprzeczność zarzutów

Aby ustrzec się przed błędami, warto skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, który zadba o spełnienie wszystkich wymogów formalnych i merytorycznych apelacji. W przypadku sporządzania jej samodzielnie, należy dokładnie zapoznać się z przepisami i orzecznictwem oraz dołożyć wszelkich starań, by treść pisma była jasna, zwięzła i przekonująca.

Gdzie szukać pomocy prawnej?

Źródeł pomocy prawnej przy sporządzaniu środków zaskarżenia jest wiele. Oprócz odpłatnych usług adwokackich i radcowskich, istnieje też możliwość uzyskania bezpłatnych porad. Darmową pomoc prawną świadczą między innymi:

• Uniwersyteckie poradnie prawne
• Organizacje pozarządowe specjalizujące się w poradnictwie obywatelskim
• Punkty nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego prowadzone przez samorządy na podstawie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej
• Biura poselskie i senatorskie (w ograniczonym zakresie)

W Internecie można znaleźć wiele cennych informacji na specjalistycznych portalach prawniczych, forach dyskusyjnych oraz w artykułach przygotowywanych przez ekspertów z dziedziny prawa. Warto jednak pamiętać, że wskazówki udzielane online nie zastąpią indywidualnej analizy stanu faktycznego i prawnego sprawy przez profesjonalistę.