Wprowadzenie do Art. 190 Kodeksu Karnego
Artykuł 190 Kodeksu karnego dotyczy przestępstwa określanego jako groźby karalne. Jest to jedno z przestępstw przeciwko wolności, które polega na grożeniu innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby jej najbliższej. Groźba musi budzić uzasadnioną obawę, że będzie spełniona.
Definicja groźby karalnej
Zgodnie z Art. 190 § 1 Kodeksu karnego, kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega karze pozbawienia wolności do lat 2. Groźba musi mieć charakter realny, a osoba zagrożona musi mieć podstawy, by obawiać się jej spełnienia.
Zakres stosowania Art. 190
Przepisy Art. 190 KK mają zastosowanie do gróźb popełnienia różnego rodzaju przestępstw, np. uszkodzenia ciała, pozbawienia życia, zniszczenia mienia, naruszenia nietykalności cielesnej itp. Groźba może być wyrażona słownie, pisemnie, za pomocą gestów lub w inny sposób, byleby była zrozumiała dla zagrożonego.
Konsekwencje prawne groźby karalnej
Groźba karalna jest przestępstwem ściganym na wniosek pokrzywdzonego. Oznacza to, że postępowanie karne wszczyna się tylko wtedy, gdy pokrzywdzony złoży stosowny wniosek do organów ścigania. Ściganie z urzędu jest możliwe, jeśli groźba karalna jest połączona z żądaniem spełnienia określonego warunku, np. przekazania pieniędzy.
Kara pozbawienia wolności za groźby karalne
Sprawca groźby karalnej podlega karze pozbawienia wolności do lat 2. W przypadku gdy groźba spowodowała u pokrzywdzonego stan długotrwałej obawy, sąd może orzec karę pozbawienia wolności do lat 3. Nadzwyczajne zaostrzenie kary, do 5 lat pozbawienia wolności, może mieć miejsce, gdy sprawca działa ze szczególnym okrucieństwem.
Ściganie na wniosek pokrzywdzonego
Ściganie groźby karalnej następuje na wniosek pokrzywdzonego, chyba że groźba jest połączona z żądaniem spełnienia określonego warunku (art. 190 § 2 KK). W tym drugim przypadku przestępstwo ścigane jest z urzędu. Wniosek o ściganie jest dla pokrzywdzonego sposobem na zainicjowanie postępowania karnego przeciwko sprawcy.
Praktyczne aspekty stosowania Art. 190
Stosowanie przepisów dotyczących groźby karalnej w praktyce często wywołuje wątpliwości. Nie każde zachowanie można uznać za groźbę w rozumieniu Kodeksu karnego. Kluczowe znaczenie ma to, czy groźba wzbudziła uzasadnioną obawę jej spełnienia. Ocena tego zależy od okoliczności konkretnej sprawy.
Orzeczenia sądowe dotyczące groźby karalnej
W orzecznictwie sądowym pojawiają się liczne przykłady spraw o groźbę karalną. Sądy badają w nich m.in. to, czy groźba miała charakter realny, czy wzbudziła u pokrzywdzonego uzasadnioną obawę oraz jakie były intencje sprawcy. Ważną kwestią jest też forma wyrażenia groźby – ustna, pisemna, gestem itp.
| Sygnatura orzeczenia | Wnioski z orzeczenia |
|---|---|
| IV KK 235/16 | Groźba karalna może być wyrażona w dowolnej formie (słownie, pisemnie, gestem), byleby jej treść dotarła do osoby zagrożonej. |
| III KK 356/18 | Dla bytu przestępstwa z art. 190 § 1 KK istotne jest subiektywne odczucie zagrożonego, który musi odczuwać obawę spełnienia groźby. |
Komentarze i publikacje dotyczące Art. 190
Przestępstwo groźby karalnej z art. 190 KK doczekało się wielu komentarzy w literaturze prawniczej. Omawiane są w nich m.in. ustawowe znamiona tego czynu zabronionego, sposób rozumienia „uzasadnionej obawy spełnienia groźby”, tryb ścigania, a także przykłady z orzecznictwa sądowego.
- J. Lachowski (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2021
- N. Kłączyńska, Groźba karalna w polskim prawie karnym, „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego” 2006, t. 20
- M. Mozgawa (red.), Przestępstwa przeciwko wolności, Warszawa 2020
Zmiany w przepisach dotyczących groźby karalnej
Obecnie obowiązujący Art. 190 Kodeksu karnego pochodzi z ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Od tego czasu przepis ten był kilkukrotnie nowelizowany, m.in. w zakresie wymiaru kar oraz dodania typu kwalifikowanego przestępstwa.
Ostatnie zmiany w Art. 190
Ostatnia zmiana treści Art. 190 KK miała miejsce na mocy ustawy z dnia 13 czerwca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1135). Nowelizacja ta zaostrzyła sankcje przewidziane za groźbę karalną. Górna granica kary wzrosła z 2 do 3 lat pozbawienia wolności.
Wpływ zmian na praktykę sądową
Zmiany w treści przepisów Kodeksu karnego dotyczących groźby karalnej niewątpliwie mają wpływ na orzecznictwo sądowe. Zaostrzenie kar powoduje, że sądy mogą surowiej traktować sprawców tego przestępstwa. W szczególności dotyczy to spraw, w których groźba karalna spowodowała u pokrzywdzonego długotrwały stan obawy lub stres.
Podsumowując, art. 190 Kodeksu karnego pozwala na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej osób, które stosują wobec innych groźby popełnienia przestępstwa. Przestępstwo to zagrożone jest karą pozbawienia wolności i co do zasady ścigane jest na wniosek pokrzywdzonego. Prawidłowe stosowanie tych przepisów wymaga wnikliwej analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego i rozważenia, czy groźba miała charakter karalny.
